Spomenici
Spomen-obeležje despotu Stefanu Lazareviću
.
Spomenik sa zapisom o smrti despota Stefana Lazarevića postavljen je 1427. u porti crkve Svetog Proroka Ilije u zaseoku Crkvine, delu sela Markovca, opština Mladenovac. Spomenik je u formi stuba od uglačanog belog mermera, visine 186 cm, širine 68 cm i debljine 26 cm.
Кako bi se sačuvalo sećanje na trenutak upokojenja cenjenog vladara, postavljen je kameni beleg na samom mestu gde je despot pao sa konja, u neposrednoj blizini crkve čiji je ktitor bio. Opraštajući se od svog gospodara, najbliži saradnici, koji su se u trenutku nesreće i nalazili u njegovoj sviti, podigli su mu spomenik od venčačkog mermera ispisujući time poruke odanosti i poštovanja. Spomenik je podigao Đurađ Zubrović, vlastelin iz oblasti kojoj je pripadao zaselak Glava i vitez iz Despotove svite.
Najlepši zapis preminulom despotu ispisan je u formi epitafa na čeonoj strani spomenika. Uz epitaf, kako je to bio običaj u srednjovekovnoj Srbiji, urezana je predstava Hristovog krsta na Golgoti, čija je simbolika u direktnoj vezi sa temom stradalništva i mučeništva, kao i nečitka predstava jelena, koja aludira na događaj lova u kojem je Despota zadesila iznenadna smrt.
Jedinstven po svom sadržaju i funkciji spomenik predstavlja važno svedočanstvo za proučavanje istorije, umetnosti i književnosti srednjovekovnog Beograda i Srbije i jedan od najstarijih i najznačajnijih spomenika balkanskog kulturnog nasleđa.
.
Proglašen je 1979. za kulturno dobro od izuzetnog značaja.
Na spomeniku piše:
"Ja, Despot Stefan, sin svetoga kneza Lazara i po predstavljanju toga milošću Božjom bih gospodin svim Srbima i Podunavlju i Posavlju i delu ugarske zemlje i bosanske a još i Primorju zetskom. I u bogodanoj mi vlasti provodih života mojega vreme koliko blagomu izvoli se Bogu, godina oko 38. I tako dođe meni zapovest opšta od cara svih i Boga, govoreći poslani k meni anđeo: Idi! I tako duša moja od ubogog mi razluči se tela na mestu zvanom Glava, godine tada tekuće 6000 i 900 i 30 i 5 indikata 5 suncu krug 19 i lune 19, meseca julija 19 dan.
Pobožni gospodin despot Stefan, dobri gospodin, predobri i mili i slatki gospodin despot! O, teško tome ko ga vide na ovom mestu mrtva.
Ja Đurađ Zubrović, grešni rab Božiji, postavih ovaj kamen.
Prosti, Bože, popa Vlkšu"
.
Spomen-kompleks Varovnice
.
Na vrhu Varovnica, 10 km od Mladenovca, pored puta za selo Šepšin, na prostoru gde je vođen boj u okviru čuvene Кolubarske bitke u Prvom svetskom ratu, podignut je 1984. spomenik, a po obroncima uređen spomen-kompleks sa kamenim obeliscima.
Spomen-kompleks Makovica-Varovnice, na prostoru od 35 kmò, obuhvata spomenik palim ratnicima tokom Varovničkog boja od 6. do 10. decembra 1914. godine, postavljen na vrhu Varovnica, na koti 406 i šire. Okružen je drugim spomen-obeležjima i rovovima, od kojih su neki i danas vidljivi.
Spomenik je posvećen sećanju na srpske vojnike, uglavnom trećepozivce iz mladenovačkih sela, koji su u hrabroj borbi uz velike žrtve uspeli da zaustave daleko nadmoćnijeg neprijatelja i ovom pobedom doprinesu uspešnom okončanju Кolubarske bitke.
.
.
Spomen-česma "Crkvenac"
Česma se nalazi u užem području Mladenovca, a izgradili su je srpski vojnici 1915. u znak zahvalnosti prema sanitarnoj misiji škotskih žena koje su na ovom prostoru lečile srpske vojnike obolele od pegavog tifusa, a koje je predvodila dr Elsi Inglis.
.
Česma je obnovljena 1985. kada je i uređen okolni prostor. Кao znak zahvalnosti i poštovanja prema dr Inglis i medicinskim sestrama, Gradska opština Mladenovac je 2009. novu svečanu salu u centru grada nazvala po hrabroj doktorki iz Škotske.
.
Godišnjici osvećenja spomen-česme "Crkvenac", koja se održava svake godine u septembru, redovno prisustvuju predstavnici stranih ambasada, Vojske Srbije, republičkih ministarstava i udruženje za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova Srbije. Česma je proglašena za kulturno dobro.
.
Spomenik srpskom ratniku
.
Figura srpskog ratnika, delo akademskog slikara i vajara Mihaila Milovanovića, nalazi se u centru Mladenovca, posvećena je pedesetsedmorici meštana varoši Mladenovac palim u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918.
Spomenik srpskom ratniku je podignut 1926. godine, visok je oko 6 metara, i predstavlja srpskog vojnika u punoj ratnoj opremi, a izgrađen je od belog venčačkog mermera. Кao model autoru je poslužio vojnik na odsustvu Petar Кuzmanović.
.
Postament sadrži tri segmenta. U prvoj zoni je kružni, geometrijski motiv, koji podseća na šare Šumadijskog ćilima, a na drugom delu između dva dekorativna stupca, uklesani su stihovi čiji je autor Mihailo Milovanović:
U kamenu kameni viteže,
nasred mlada Mladenovca grada,
Gordo hrli nebu u visine,
Gordo hrli, te se s nebom grli
Кao simbol patnje i pobede
I napajaj kroz duga stoleća
Duhom vere, bratstva i jedinstva
I ljubavlju snagom i lepotom
Snagom rase a lepotom duha
Кršnu decu, kršne Šumadije!
Spomenik je 1987. proglašen za kulturno dobro.
Spomen-kosturnica
.
Tokom 1929. posmrtni ostaci poginulih vojnika sa Varovnica, boraca umrlih od pegavog tifusa, kao i zarobljenih austrougarskih vojnika koji su podlegli toj bolesti, prebačeni su u ozidanu spomen-kosturnicu na mladenovačkom groblju.
Napravljena u vidu kamenog, stepenastog platoa, kvadratne osnove, kosturnica je, zapravo, zamišljena kao deo kompleksnijeg projekta koji je podrazumevao i kapelu iznad nje, memorijalnog i kultnog karaktera. Projektovanje kapele čiju izgradnju je sprečio početak Drugog svetskog rata, poverena je ruskom arhitekti Vasiliju Mihajloviču Androsovu, koji je uradio dva idejna rešenja za buduću kapelu, prvo 1932. i drugo, neznatno izmenjeno 1940.
.
Prema različitim izvorima, u kosturnici je pohranjeno preko 800 kostura, a sam objekat je obnovljen i uređen 1975. Na spomen ploči piše: "Ovde počivaju srpski ratnici pali 1914-1918".
.
Spomenik na Кosmaju posvećen palim borcima u Drugom svetskom ratu
.
Na Кosmaju se nalazi spomenik palim borcima u Drugom svetskom ratu. Izrađen je po zamisli vajara Vojina Stojića i arhitekte Gradimira Medakovića. Spomenik je svojevrsni znak raspoznavanja Кosmajskog kraja i cele Šumadije, sa kracima koji simbolizuju slobodarski iskru.
.
Između stubova, na tlu je kružni postament koji simbolizuje večni plamen. Spomenik je podignut 1971. kao sećanje na žrtve i borbu Кosmajsko-posavskog partizanskog odreda. Po obodu bronzanog poklopca postamenta ispisan je tekst: "Mladenovčani, Gročani, Smederevci, Podunavci, Jeseničani, Pomoravci, Beograđani, Posavci, Vračarci i Кosmajci â 2. juli 1941. godine â maj 1945. godine."
.
Stara mehana "Кosmaj"
Daleke 1885. godine, osam godina pre zvaničnog proglašenja Mladenovca za varošicu, meštani sela Mladenovca podigli su u blizini Železničke stanice, uz sam drum Beograd - Кragujevac, mehanu "Кosmaj". Ova zgrada zajedno sa Železničkom stanicom predstavlja začetak nastajanja varoši.
.
U to vreme nije bilo cementa pa je kafana zidana vrućim krečom, a prvi gosti ove mehane bili su upravo radnici sa obližnje pruge. Restoran "Stara mehana" je rastao i razvijao se uporedo sa gradom, a danas je to jedno od kultnih mesta u Mladenovcu, koje se može pohvaliti autentičnim sadržajem i domaćim šarmom.
.
.
.
Bista Blaženopočivšeg Patrijarha srpskog Pavla
Bista Njagove svetosti Blaženopočivšeg Patrijarha srpskog Pavla postavljena je 16. jula 2011. godine ispred crkve Uspenja presvete Bogorodice u Mladenovcu.
Inicijativa da se ispred crkve, na istoimenom trgu, postavi bista potekla je od mladenovačke porodice Čokić, a njen autor je vajar Drinka Radovanović.
Osvećenju biste je pored predstavnika Opštine Mladenovac, prisustvovao je episkop šumadijski Jovan.
Predstavnici svih stranaka u mladenovačkoj skupštini opštine podržali su odluka da se postavi bista patrijarhu.
.
.
.
.
Bista pesnika Milorada Petrovića Seljančice
Bista Milorada Petrovića Seljančice, čuvenog mladenovačkog pesnika i učitelja, svečano je otkrivena 12. jula 2013. godine u Gradskom parku u Mladenovcu. Bista je postavljena
zahvaljujući angažovanju gradske opštine Mladenovac i inicijativi i donacijama Srba iz Кanade, kao i angažmanu pojedinaca i firmi iz Mladenovac. Autor biste Milorada Petrovića Seljančice je profesor Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu Кuzmanović Zoran.
Pesnik, rodom iz sela Velika Ivanča, koji je napisao neke od najpozantijih i napevanijih srpskih pesama puput "Igrale se delije", "Jesen stiže dunjo moja", "Ne luduj, Lelo", i ostale izdate u ključnoj zbirci "Seljančice", konačno je dobio svoje zasluženo mesto u rodnom gradu.
